چربی ها یا روغن ها یا به اصطلاح لیپیدها هم جزء دیگری از غذای ما را تشکیل می دهند و در غذاهای معمولی حدود 20 تا 25 درصد انرژی مربوط به آن ها است .با متخصصان کلینیک رسپینا همراه باشید.
راستی چربی چیست ؟
آیا همه چیزهایی که حالت چربی دارند یعنی آب را پس میزنند و آن کیفیتی را که ما بنام چرب بودن می شناسیم دارند در دسته چربی ها هستند ؟ نه هرگز ! پس چربی چیست؟از نظر کلی چربی ها از کربن اکسیژن هیدروژن ساخته شده اند گاهی هم مواد دیگری مثل فسفر در ساختمان آن ها است اما بایک عبارت بهتر باید بگوییم چربی ها موادی هستند که از ترکیب یک یه چند اسید چرب با یک الکل بخصوص گلیسیرین حاصل شده اند .
چربی ها با تعریف بالا دو منشاء دارند :
- یکی گیاهی: مثل روغن بادام گردو تخم پنبه و صدها نمونه دیگری
- حیوانی: مثل روغن کره روغن پیه روغن دمبه
چربی های جامد و مایع :
چرا بعضی روغن ها در حرارت معمولی محیط حالت مایع دارند بعضی ها نیمه مایع وبعضی ها جامد ؟ این ها با هم چه فرقی دارند؟
با یک عبارت خیلی خیلی عامیانه باید گفت کربن 4 تا دست دارد و اکسیژن 2 دست دارد هیدروژن یک دست دارد
در یک ساختمان روغن تعداد زیادی از این ها وجود دارد که بصورت ترکیب با هم هستند اگر یک کربن هر 4 دستش را به کربن های دیگر و هیدروژن و اکسیژن بدهد بطوری که دست آزاد نداشته باشد می گویند روغن اشباع شده است چنین روغنی بطور کلی حالت مایع ندارد یعنی سفت و جامد است .اما اگر در ساختمان چربی کربن هایی باشند که یک دستشان آزاد باشد به آن ها می گوییم روغن های غیراشباع اینها حالت مایع دارند .
روغن های گیاهی غالبا حالت مایع دارند یعنی اشباع نشده هستند اما روغن نباتی های معمولی که می بینیم حالت جامد دارند در اصل حالت مایع داشته اند ولی آمده اند عمدا به آن هیدروژن داده اند و آن دست های کربن ( اتصالات مضاعف ) را پر کرده اند یعنی آن ها را اشباع کرده اند تا سفت بشود البته اگر هیدروژن بیشتری بدهند روغن سفت تر می شود.
روغن مایع یا جامد کدام بهترند؟
ممکن است سوال کنید کدام روغن برای ما مناسب تر است و چرا .
اول بگذارید چند نکته را توضیح دهیم :
یکی اینکه روغن باید در حرارت بدن یعنی حرارت 37 درجه حالت مایع داشته باشد چون اگر این طور نباشد می ماسد هم خوردنش سخت و نامطبوع است وهم وقتی که نوبت هضمش رسید چون ذرات آن پهلوی هم ماسیده اند و از هم جدا نمی شوند ترشحات هاضمه دسترسی شان از ذرات آن سخت می شود پس همین جا فوری می توان نتیجه گرفت که پیه هضمش مشکل تر از روغن زیتون و دیگر روغن های مایع است .
نکته ی دیگر اینکه برا ی افرادی که سنشان کم کم دارد بالا می رود و دوران جوانی را دارند پشت سر می گذارند یا افراد سالمند روغن های جامد مضرند چون سبب می شوند کلسترول که یک ماده ی مومی شکل است میزانش در خون بالا برود و زمینه برای رسوب آن بصورت ترکیبی در جدار مویرگ ها مهیا شود .
وقتی کلسترول در جدار مویرگ ها و رگها جایگزین شود آن ها سفت می شوند و در این صورت کار تغذیه سلول های بدن دچار زحمت و اختلال می شود و ناراحتی هایی مثل فشار خون پیش می آید .
یکی از بهترین نشانه های پیری همین سفت شدن رگ ها است حتی بعضی از دانشمندان پیری را با سفت شدن رگ ها تعریف می کنند اگر نبض یک کودک یا جوان را بگیرید و کمی فشار بدهید بطوریکه دیگر ضربان نبض حس نشود و همانطور انگشت را درجا حرکت دهید رگ ها نمی توانند لمس شوند اما اگر همین آزمایش را روی شخص پیری انجام بدهید ضخامت رگ زیر انگشت شما حس می شود .
به هر حال این هم دلیل دیگری بر بدی روغن های اشباع شده روغن های مایع کلسترول خون را کم می کند بنابراین سالمند بهتر است روغن مصرفیشان را از نوع مایع انتخاب کنند .روغن های نباتی در اصل حالت مایع داشته اند پس چه اصراری است که ان ها را بصورت نیمه جامد درمی آورند؟این سوال چند جواب دارد یکی اینکه روغن های مایع خیلی زود با اکسیژن هوا ترکیب می شود و خراب و تند می شوند پس با عمل هیدروژن دادن و جامدکردن روغن جلوی خرابی سریع روغن را می گیرند .
دیگر اینکه روغن مایع را اگر داغ کنید خیلی زود می سوزد و خراب می شود اما روغن جامد در برارد حرارت مقاومتش بیشتر است علاوه بر این دلایل شباهتی که روغن نباتی اشباع شده بر روغن های حیوانی و کره دارد و نکاتی مربوط به بسته بندی حمل و نقل و علل دیگر سبب شده اند که کار هیدروژنه کردن روغن را در کارخانجات روغن نباتی انجام بدهند وگرنه مصرف روغن مایع از نظر حفظ سلامت بهتر از روغن غیرمایع است .
اهمیت چربی برای بدن
آدم علاقه دارد خیلی از غذاها را به صورت سرخ کرده و یا آغشته به روغن بخورد چون در این صورت طعمش مطبوع تر است از این گذشته روغن یک منبع غنی برای تامین انرژی مورد نیاز بدن است یک نکته ی جالب دیگری هم هست که اهمیت چربی را در غذا نشان می دهد و آن این است که چربی ها می توانند بعضی مواد از جمله ویتامین آ –د – ای – کا را در خود حل کنند و این موضع خیلی مهم است
چربی در بدن آدمی نه تنها به مقدار متعادلش سبب زیبایی است بلکه به عنوان ذخیره ای برای انرژی که در موارد لزوم مورد استفاده قرار می گیرد
بعضی ها خیال می کنند که فقط خوردن روغن اضافی است که سبب چاقی و زیاد شدن چربی بدن می شود
بعضی هم خیال می کنند گلوسیدها عامل چاقی به تنهایی هستند این طرز فکر درست نیست خیلی ها سوال می کنند می خواهم لاغر شوم نان بخورم یا نخورم ؟و چی نخورم ؟ جواب اینها این است که در چاقی مهم این است که انرژی غذایی مصرفی بیشتر از انرژی مورد نیاز بدن بوده راه برگشت آنهم این است که انرژی غذایی کمتری مصرف کنیم پس می توانیم نان و حتی چربی و خلاصه همه چیز اما کم بخوریم .